Actinomycose is een zeldzame, infectieziekte waarbij bacteriën zich via lichaamsweefsels van het ene lichaamsdeel naar het andere verspreiden. Na verloop van tijd kan dit leiden tot abcessen, pijn en ontstekingen.
Het kan de huid of dieper gelegen lichaamsdelen aantasten en soms ook het bloed.
Veel mensen hebben actinomycosebacteriën in hun lichaam, maar de bacteriën blijven meestal op één plaats en veroorzaken geen ziekte in gezond weefsel.
Als er schade ontstaat in de omgeving waar de bacteriën leven, bijvoorbeeld door een verwonding of trauma, kunnen de bacteriën zich naar andere plekken verplaatsen.
Naarmate de aandoening vordert, kan het diepe weefsel ontstoken raken en gevuld raken met pus. Dit kan leiden tot abcessen, weefselsterfte, holtes en massa’s vezelig weefsel in het lichaam.
Volgens een artikel gepubliceerd in Klinische microbiologie beoordelingenDe infectie is niet besmettelijk, omdat de bacteriën niet buiten het menselijk lichaam kunnen overleven en infecties meestal optreden na weefselschade.
Lees meer over actinomycose en de beschikbare behandelingsopties.
Oorzaken
Actinomycose treedt op wanneer de Actinomyces bacteriesoorten verspreiden zich door het lichaam als gevolg van weefselschade.
De meeste mensen hebben Actinomyces bacteriën in het slijmvlies van de mond, keel, het spijsverteringskanaal en de urinewegen en zijn aanwezig in het vrouwelijke geslachtsorgaan.
De bacteriën leven ongevaarlijk in het lichaam, maar worden gevaarlijk als ze zich buiten hun normale leefomgeving verspreiden.
Dit kan gebeuren als gevolg van:
- ziekte
- weefselschade door bijvoorbeeld een verwonding of operatie
Als iets scherps de inwendige weefsels van het lichaam doorboort, bijvoorbeeld een visgraat in de slokdarm, kunnen de bacteriën zich verspreiden.
Actinomycose kan ook ontstaan als er sprake is van tandbederf of tandvleesaandoeningen.
Naarmate de infectie vordert, kunnen er pijnlijke abcessen ontstaan die groter worden. Dit duurt meestal enkele maanden.
Soms kan het zo ernstig zijn dat de infectie het omliggende bot en de spieren binnendringt. In ernstige gevallen kan de huid openbarsten en grote hoeveelheden pus lekken.
Actinomyces bacteriën zijn anaëroob. Dit betekent dat ze diep in lichaamsweefsels leven, waar het zuurstofgehalte erg laag is.
Dit type bacteriële infectie is moeilijker te diagnosticeren en duurt vaak langer om te behandelen dan andere typen.
Typen
Actinomycose kan vrijwel elk deel van het menselijk lichaam aantasten.
Kaak of mond
Orocervicofaciale actinomycose tast de mond, kaak of nek aan. De bacteriën die deze infectie veroorzaken, leven meestal in tandplak.
Het kan het gevolg zijn van:
- tandheelkundige problemen, zoals tandbederf en slechte mondhygiëne
- trauma aan de mond of het gezicht, als deeltjes tandplak in het slijmvlies terechtkomen
Het kan ook ontstaan na een tandheelkundige ingreep.
Het kan zijn dat de infectie binnen enkele uren na het letsel wordt opgemerkt, maar het kan ook enkele weken duren voordat de symptomen zichtbaar worden.
Er kunnen zijn:
- een harde, pijnlijke zwelling in het zachte weefsel van de mond, bekend als een “houtachtige” fibrose
- een abces
Dit is de meest voorkomende vorm van infectie veroorzaakt door Actinomyces. Het is goed voor 50 procent van alle gevallen, volgens een artikel gepubliceerd in Antimicrobiële.
Longen
Thoracale actinomycose kan zich in de luchtwegen en de longen ontwikkelen.
Dit gebeurt vaak wanneer mensen bacteriën via de mond en keel inademen en in de longen terechtkomen.
De symptomen treffen eerst de longen. Daarna kunnen ze zich uitbreiden naar het gebied rond de longen, de borstholte en de bovenste wervelkolom.
De persoon kan het volgende ervaren:
- zwakte
- een koorts
- een productieve hoest
- ernstig gewichtsverlies
Buikspier
Abdominale actinomycose ontstaat in de buik, maar kan elk deel van het spijsverteringsstelsel aantasten, van de slokdarm tot de anus.
Het kan gebeuren nadat een blindedarm is gebarsten, of nadat iemand een operatie heeft ondergaan vanwege een blindedarmontsteking.
Het individu kan het volgende hebben:
- abcessen
- aanhoudende koorts
- pijn
- diarree of constipatie
- pus die door de huid heen komt
Het type infectie kan zich verspreiden.
Het kan bereiken
- het pericardium, het zakje rond het hart
- de lever of milt
Soms kan het ook het bekken aantasten.
Bekken
Bekkenactinomycose kan zich verspreiden van de vagina naar andere delen van het bekken. Bepaalde gynaecologische procedures kunnen het risico vergroten.
Soms kan het langdurig gebruiken van een spiraaltje als anticonceptiemiddel de kans op dit type infectie vergroten.
Als dit gebeurt, kan de persoon het volgende opmerken:
- vaginale afscheiding
- pijn of een knobbel of zwelling in de onderbuik of het bekken
Het American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG) merkt op dat ongeveer 7 procent van de vrouwen met een spiraaltje Actinomyces bacteriën, meestal zonder symptomen. Tests vinden de bacteriën meestal toevallig.
ACOG-richtlijnen gepubliceerd in 2016 bevelen aan dat het spiraaltje op zijn plaats kan blijven voor de aanbevolen gebruiksduur. Er is geen behandeling nodig.
Mensen moeten een spiraaltje echter niet langer laten zitten dan aanbevolen. Afhankelijk van het type kan dit 5 of 10 jaar zijn.
De bacteriën kunnen ook abcessen veroorzaken in de eierstokken en eileiders. Deze kunnen leiden tot complicaties met andere organen in de buik en het bekken.
Als u een spiraaltje draagt en pijn, ongemak of koorts ervaart, dient u een arts te raadplegen.
Zeldzame vormen van actinomycose
Zonder behandeling kan actinomycose het centrale zenuwstelsel (CZS) aantasten. Dit is zeldzaam.
Het kan direct gebeuren door een laesie in de nek of het gezicht, of het kan zich van elders verspreiden. Het kan leiden tot een hersenabces, wat hoofdpijn en neurologische symptomen veroorzaakt.
Een ander zeldzaam type tast de huid en botten aan, meestal wanneer de infectie zich vanuit dieper gelegen weefsels verspreidt.
Symptomen
Actinomycose kan verschillende vormen aannemen. Het kan ook lijken op andere infecties, en zelfs neoplasmata of tumoren.
Meestal zijn er meerdere kleine, met elkaar verbonden abcessen.
De symptomen zijn afhankelijk van het type actinomycose, maar kunnen bestaan uit:
- zwelling en ontsteking op de plaats van de infectie
- weefselschade en littekenweefsel
- abcessen of met pus gevulde bulten
- kleine gaatjes of tunnels in weefsel, fistels genaamd, waaruit een soort klonterige pus kan lekken
De ernst van de symptomen hangt grotendeels af van de plaats in het lichaam waar de infectie optreedt
Er kan sprake zijn van pijn en koorts, maar ook van spierpijn, vermoeidheid en een algemeen gevoel van onwel zijn.
Diagnose
Om actinomycose te diagnosticeren, kan een arts een monster van sputum, pus of weefsel nemen om op te sturen voor microscopisch onderzoek in een laboratorium. Soms maakt het laboratorium een kweek van de bacteriën.
Als er sprake is van een infectie, bevat de pus of het weefsel meestal gele zwavelkorrels.
In sommige gevallen kan het abces lijken op een kankergezwel. Laesies in de longen kunnen symptomen veroorzaken die lijken op kanker of tuberculose (TB).
Het is belangrijk om andere oorzaken van soortgelijke symptomen uit te sluiten.
Behandeling
Actinomycose kan lang aanhouden. Langdurige behandeling met antibiotica, zoals penicilline, is gebruikelijk. Het kan 8 weken tot meer dan 12 maanden duren.
In sommige gevallen kan een chirurg een abces draineren of een geïnfecteerd deel verwijderen. Hierna heeft de persoon mogelijk een antibioticakuur van 3 maanden nodig om het probleem op te lossen.
Afhaalmaaltijd
Actinomycose ontwikkelt zich langzaam, maar kan een ernstige impact hebben op de gezondheid van een persoon. Het is belangrijk om vroegtijdig behandeld te worden als het optreedt.
Auteurs van een studie gepubliceerd in 2014 suggereren de volgende manieren om het risico op het ontwikkelen van actinomycose te verminderen:
- alcoholmisbruik vermijden
- het behouden van een goede algemene gezondheid
- het onder controle houden van langdurige medische aandoeningen
- een goede mondhygiëne en gebitshygiëne in praktijk brengen
In landen met goede toegang tot antibiotica en tandheelkundige zorg is de kans op actinomycose doorgaans lager.
