अश्वगंधा एक आश्चर्यकारकपणे निरोगी औषधी वनस्पती आहे.
हे "ॲडॉपटोजेन" म्हणून वर्गीकृत आहे, याचा अर्थ ते तुमच्या शरीराला तणावाचे व्यवस्थापन करण्यास मदत करू शकते.
अश्वगंधा तुमच्या शरीरासाठी आणि मेंदूसाठी इतर सर्व प्रकारचे फायदे देखील प्रदान करते.
उदाहरणार्थ, ते रक्तातील साखर कमी करू शकते, कोर्टिसोल कमी करू शकते, मेंदूच्या कार्याला चालना देऊ शकते आणि चिंता आणि नैराश्याच्या लक्षणांचा सामना करण्यास मदत करू शकते.
येथे अश्वगंधाचे 12 फायदे आहेत जे विज्ञानाने समर्थित आहेत.
सामुग्री सारणी
1. ही एक प्राचीन औषधी वनस्पती आहे
अश्वगंधा ही आयुर्वेदातील सर्वात महत्त्वाची औषधी वनस्पती आहे, जी नैसर्गिक उपचारांच्या भारतीय तत्त्वांवर आधारित पर्यायी औषधाचा एक प्रकार आहे.
ताण कमी करण्यासाठी, ऊर्जेची पातळी वाढवण्यासाठी आणि एकाग्रता सुधारण्यासाठी 3 वर्षांपासून याचा वापर केला जात आहे (000).
"अश्वगंधा" हा "घोड्याचा गंध" नावाचा संस्कृत शब्द आहे, जो त्याचा अनोखा वास आणि शक्ती वाढवण्याची क्षमता या दोहोंचा संदर्भ देतो.
त्याचे वनस्पति नाव आहे आफ्टरनिया सोम्निफेरा, आणि हे भारतीय जिनसेंग आणि हिवाळी चेरीसह इतर अनेक नावांनी देखील ओळखले जाते.
अश्वगंधा हे भारत आणि उत्तर आफ्रिकेतील पिवळ्या फुलांचे लहान झुडूप आहे. वनस्पतीच्या मुळांचा किंवा पानांचा अर्क किंवा पावडर विविध परिस्थितींवर उपचार करण्यासाठी वापरला जातो.
त्याचे बरेचसे आरोग्य फायदे त्याच्या विटानोलाइड्सच्या उच्च एकाग्रतेला कारणीभूत आहेत, जे जळजळ आणि ट्यूमरच्या वाढीशी लढण्यासाठी प्रभावी असल्याचे दर्शविले गेले आहे (1).
सारांश अश्वगंधा ही भारतीय आयुर्वेदिक वैद्यकातील एक महत्त्वाची औषधी वनस्पती आहे आणि तिच्या आरोग्य फायद्यांमुळे ती लोकप्रिय पूरक बनली आहे.
2. हे रक्तातील साखरेची पातळी कमी करू शकते
अनेक अभ्यासांमध्ये, अश्वगंधा रक्तातील साखरेची पातळी कमी करते असे दिसून आले आहे.
एका चाचणी-ट्यूब अभ्यासात असे दिसून आले की इंसुलिन स्राव वाढला आहे आणि स्नायू पेशी इंसुलिनसाठी अधिक संवेदनशील आहेत (2).
याव्यतिरिक्त, अनेक मानवी अभ्यासांनी निरोगी लोकांमध्ये आणि मधुमेह असलेल्या लोकांमध्ये रक्तातील साखरेची पातळी कमी करण्याच्या क्षमतेची पुष्टी केली आहे (3, 4, 5, 6).
याव्यतिरिक्त, स्किझोफ्रेनिया असलेल्या लोकांच्या चार आठवड्यांच्या अभ्यासात, अश्वगंधाने उपचार घेतलेल्या व्यक्तींमध्ये उपवास रक्तातील साखरेची पातळी सरासरी 13,5 mg/dL च्या तुलनेत 4,5 mg/dL ने कमी झाली.
याव्यतिरिक्त, टाईप 2 मधुमेह असलेल्या सहा लोकांच्या एका लहानशा अभ्यासात, 30 दिवस अश्वगंधा घेतल्याने उपवास रक्तातील साखरेची पातळी मधुमेहविरोधी औषधाप्रमाणे प्रभावीपणे कमी होते. तोंडी (6).
सारांश अश्वगंधा रक्तातील साखरेची पातळी कमी करू शकते ज्यामुळे इन्सुलिन स्राव आणि संवेदनशीलता यावर परिणाम होतो.
3. यात कर्करोग विरोधी गुणधर्म आहेत
प्राणी आणि चाचणी नळीच्या अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की अश्वगंधा ऍपोप्टोसिसच्या प्रेरणास मदत करते, जे कर्करोगाच्या पेशींचा प्रोग्राम केलेला मृत्यू आहे (7).
हे नवीन कर्करोगाच्या पेशींच्या वाढीस अनेक मार्गांनी अडथळा आणते (7).
प्रथम, अश्वगंधा प्रतिक्रियाशील ऑक्सिजन प्रजाती निर्माण करते असे मानले जाते, जे कर्करोगाच्या पेशींसाठी विषारी असतात परंतु सामान्य पेशींसाठी नसतात. दुसरे, कर्करोगाच्या पेशी ऍपोप्टोसिसला कमी प्रतिरोधक होऊ शकतात (8).
प्राण्यांच्या अभ्यासातून असे सूचित होते की ते स्तन, फुफ्फुस, कोलन, मेंदू आणि गर्भाशयाच्या कर्करोगासह (9, 10, 11, 12, 13) कर्करोगाच्या अनेक प्रकारांवर उपचार करण्यास मदत करू शकते.
एका अभ्यासात, गर्भाशयाच्या गाठी असलेल्या उंदरांवर केवळ अश्वगंधाने उपचार केले गेले किंवा कर्करोगविरोधी औषधाच्या संयोजनात ट्यूमरची वाढ 70 ते 80 टक्के कमी झाली. उपचाराने कर्करोगाचा इतर अवयवांमध्ये पसरण्यापासून देखील प्रतिबंध केला (13).
मानवांमध्ये या परिणामांची पुष्टी करण्यासाठी अद्याप कोणतेही अभ्यास नसले तरी, आजपर्यंतचे संशोधन उत्साहवर्धक आहे.
सारांश अश्वगंधा ट्यूमर पेशींच्या मृत्यूला प्रोत्साहन देते आणि अनेक प्रकारच्या कर्करोगावर परिणामकारक ठरू शकते, असे प्राणी आणि चाचणी-ट्यूब अभ्यासातून दिसून आले आहे.
4. हे कॉर्टिसोलची पातळी कमी करू शकते
कॉर्टिसोलला "तणाव संप्रेरक" म्हणून ओळखले जाते कारण तुमच्या अधिवृक्क ग्रंथी तणावाच्या प्रतिसादात, तसेच जेव्हा तुमची रक्तातील साखर खूप कमी असते तेव्हा ते सोडते.
दुर्दैवाने, काही प्रकरणांमध्ये, कोर्टिसोलची पातळी सतत वाढू शकते, ज्यामुळे उच्च रक्त शर्करा आणि ओटीपोटात चरबी जमा होऊ शकते.
अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की अश्वगंधा कोर्टिसोलची पातळी कमी करण्यास मदत करू शकते (3, 14, 15).
तीव्र ताणतणाव असलेल्या प्रौढांच्या अभ्यासात, ज्यांनी अश्वगंधा घेतली त्यांच्यात नियंत्रण गटाच्या तुलनेत कोर्टिसोलमध्ये लक्षणीय घट झाली. ज्यांनी सर्वाधिक डोस घेतला त्यांच्यात सरासरी 30% घट झाली (3).
सारांश अश्वगंधा सप्लिमेंट्स दीर्घकालीन ताणतणावाने ग्रस्त असलेल्या लोकांमध्ये कोर्टिसोलची पातळी कमी करण्यास मदत करू शकतात.
5. हे तणाव आणि चिंता कमी करण्यास मदत करू शकते
अश्वगंधा कदाचित तणाव कमी करण्याच्या क्षमतेसाठी प्रसिद्ध आहे.
संशोधकांनी नोंदवले की हे मज्जासंस्थेतील रासायनिक सिग्नलिंगचे नियमन करून उंदरांच्या मेंदूतील तणाव मार्ग अवरोधित करते (16).
मानवांमधील अनेक नियंत्रित अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की ते तणाव आणि चिंताग्रस्त विकारांनी ग्रस्त लोकांमधील लक्षणे प्रभावीपणे कमी करू शकतात (14, 17, 18).
तीव्र ताणतणाव असलेल्या 60 लोकांच्या 64-दिवसांच्या अभ्यासात, परिशिष्ट गटातील लोकांनी प्लेसबो गटातील 69% (11) च्या तुलनेत सरासरी 14% चिंता आणि निद्रानाश कमी नोंदवले.
दुसऱ्या सहा आठवड्यांच्या अभ्यासात, अश्वगंधा घेतलेल्या 88% लोकांनी चिंता कमी केल्याचे नोंदवले, ज्यांनी प्लासेबो घेतले त्यांच्या 50% लोकांच्या तुलनेत (18).
सारांश प्राणी आणि मानवी अभ्यासात अश्वगंधा तणाव आणि चिंता कमी करते असे दर्शविले गेले आहे.
6. यामुळे नैराश्याची लक्षणे कमी होऊ शकतात
जरी याचा विस्तृत अभ्यास केला गेला नसला तरी, काही अभ्यासांनी असे सुचवले आहे की अश्वगंधा नैराश्यापासून मुक्त होण्यास मदत करू शकते (14, 18).
60 तणावग्रस्त प्रौढांच्या 64-दिवसांच्या नियंत्रित अभ्यासात, ज्यांनी दररोज 600 मिलीग्राम उच्च-शक्तीचा अश्वगंधा अर्क घेतला त्यांच्यामध्ये गंभीर नैराश्यात 79% घट नोंदवली गेली, तर प्लेसबो गटाने 10% वाढ नोंदवली. (१४)
तथापि, या अभ्यासातील सहभागींपैकी फक्त एकाला नैराश्याचा इतिहास होता. या कारणास्तव, निकालांची प्रासंगिकता अस्पष्ट आहे.
सारांश उपलब्ध मर्यादित संशोधनात असे सूचित होते की अश्वगंधा नैराश्य कमी करण्यास मदत करू शकते.
7. हे टेस्टोस्टेरॉन वाढवू शकते आणि पुरुषांमध्ये प्रजनन क्षमता वाढवू शकते
अश्वगंधा पूरक टेस्टोस्टेरॉन पातळी आणि पुनरुत्पादक आरोग्यावर शक्तिशाली प्रभाव पाडू शकतात (15, 19, 20, 21).
75 वंध्य पुरुषांच्या अभ्यासात, अश्वगंधा-उपचार केलेल्या गटामध्ये शुक्राणूंची संख्या आणि गतिशीलता वाढलेली दिसून आली.
याव्यतिरिक्त, उपचारांमुळे टेस्टोस्टेरॉनच्या पातळीत लक्षणीय वाढ झाली (21).
संशोधकांनी असेही नोंदवले की ज्या गटाने औषधी वनस्पती घेतली त्यांच्या रक्तातील अँटिऑक्सिडंट्सची पातळी वाढली आहे.
दुसऱ्या अभ्यासात, तणावासाठी अश्वगंधा दिलेली पुरुषांना उच्च अँटिऑक्सिडंट पातळी आणि शुक्राणूंची गुणवत्ता चांगली होती. तीन महिन्यांच्या उपचारानंतर, 14% पुरुष भागीदार गर्भवती झाले होते (15).
सारांश अश्वगंधा टेस्टोस्टेरॉनची पातळी वाढवण्यास मदत करते आणि पुरुषांमध्ये शुक्राणूंची गुणवत्ता आणि प्रजनन क्षमता सुधारते.
8. हे स्नायू वस्तुमान आणि ताकद वाढवू शकते
संशोधनात असे दिसून आले आहे की अश्वगंधा शरीराची रचना सुधारू शकते आणि शक्ती वाढवू शकते (4, 20, 22).
अश्वगंधाचा सुरक्षित आणि परिणामकारक डोस ठरवण्यासाठी केलेल्या अभ्यासात, निरोगी पुरुष ज्यांनी दररोज 750 ते 1 मिग्रॅ पल्व्हराइज्ड अश्वगंधा रूट घेतले त्यांना 250 दिवसांनंतर स्नायूंची ताकद प्राप्त झाली (30).
दुसऱ्या अभ्यासात, ज्यांनी अश्वगंधा घेतली त्यांच्या स्नायूंची ताकद आणि आकारात लक्षणीय वाढ झाली. शरीरातील चरबीची टक्केवारी देखील प्लेसबो गटाच्या तुलनेत दुप्पट झाली (२०).
सारांश अश्वगंधा मांसपेशी वाढवते, शरीरातील चरबी कमी करते आणि पुरुषांमध्ये शक्ती वाढवते.
9. हे जळजळ कमी करू शकते
अनेक प्राण्यांच्या अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की अश्वगंधा जळजळ कमी करण्यास मदत करते (23, 24, 25).
मानवांमधील अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की ते नैसर्गिक किलर पेशींची क्रिया वाढवते, रोगप्रतिकारक पेशी जे संक्रमणाशी लढतात आणि तुम्हाला निरोगी राहण्यास मदत करतात (26, 27).
सी-रिॲक्टिव्ह प्रोटीन (सीआरपी) सारख्या जळजळांचे मार्कर कमी झाल्याचे देखील दिसून आले आहे. हे मार्कर हृदयविकाराच्या वाढत्या जोखमीशी जोडलेले आहे.
एका नियंत्रित अभ्यासात, ज्या गटाने दररोज 250 मिग्रॅ प्रमाणित अश्वगंधा अर्क घेतला, त्यांच्या CRP मध्ये सरासरी 36% घट झाली, प्लेसबो गटात 6% घट झाली (3).
सारांश अश्वगंधा नैसर्गिक किलर पेशींची क्रिया वाढवते आणि जळजळ कमी करते.
10. कोलेस्टेरॉल आणि ट्रायग्लिसराइड्स कमी होऊ शकतात
त्याच्या दाहक-विरोधी प्रभावांव्यतिरिक्त, अश्वगंधा कोलेस्टेरॉल आणि ट्रायग्लिसराइड पातळी कमी करून हृदयाचे आरोग्य सुधारण्यास मदत करू शकते.
प्राण्यांच्या अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की यामुळे रक्तातील चरबी लक्षणीय प्रमाणात कमी होते.
उंदरांवरील अभ्यासात असे दिसून आले आहे की या औषधाने एकूण कोलेस्टेरॉल जवळजवळ 53% आणि ट्रायग्लिसराइड्स जवळजवळ 45% (28) कमी केले.
मानवांमधील नियंत्रित अभ्यासांनी कमी नाट्यमय परिणाम नोंदवले असले तरी, त्यांनी या चिन्हकांमध्ये (3, 4, 5, 6) प्रभावी सुधारणा पाहिल्या आहेत.
दीर्घकालीन ताणतणाव असलेल्या प्रौढांमधील ६० दिवसांच्या अभ्यासात, प्रमाणित अश्वगंधा अर्काचा सर्वाधिक डोस घेत असलेल्या गटाने "खराब" LDL कोलेस्ट्रॉलमध्ये 60% घट आणि ट्रायग्लिसराइड्समध्ये सरासरी 17% घट अनुभवली.
सारांश अश्वगंधा कोलेस्टेरॉल आणि ट्रायग्लिसराइड पातळी कमी करून हृदयरोगाचा धोका कमी करण्यास मदत करू शकते.
11. मेमरीसह मेंदूचे कार्य सुधारू शकते
टेस्ट-ट्यूब आणि प्राणी अभ्यास सुचवतात की अश्वगंधा दुखापतीमुळे किंवा आजारामुळे स्मरणशक्ती आणि मेंदूच्या कार्यामध्ये समस्या कमी करू शकते (29, 30, 31, 32).
संशोधनात असे दिसून आले आहे की ते हानिकारक मुक्त रॅडिकल्सपासून मज्जातंतू पेशींचे संरक्षण करणाऱ्या अँटिऑक्सिडंट क्रियाकलापांना प्रोत्साहन देते.
एका अभ्यासात, अश्वगंधाने उपचार केलेल्या एपिलेप्टिक उंदरांनी त्यांच्या अवकाशीय स्मरणशक्तीची कमतरता जवळजवळ पूर्णपणे उलट केली. हे ऑक्सिडेटिव्ह तणाव कमी झाल्यामुळे होते (32).
आयुर्वेदिक पद्धतीत स्मरणशक्ती वाढवण्यासाठी अश्वगंधा पारंपारिकपणे वापरली जात असली तरी, या क्षेत्रात फार कमी मानवी संशोधन झाले आहे.
एका नियंत्रित अभ्यासात, दररोज 500 मिलीग्राम प्रमाणित अर्क घेत असलेल्या निरोगी पुरुषांनी प्लेसबो (33) प्राप्त केलेल्या पुरुषांच्या तुलनेत त्यांच्या प्रतिक्रिया वेळ आणि कार्यक्षमतेत लक्षणीय सुधारणा नोंदवली.
50 प्रौढांवरील आणखी आठ आठवड्यांच्या अभ्यासात असे दिसून आले आहे की 300 मिलीग्राम अश्वगंधा रूट अर्क दिवसातून दोनदा घेतल्याने सामान्य स्मरणशक्ती, कार्य कार्यक्षमता आणि लक्ष लक्षणीयरीत्या सुधारते (34).
सारांश अश्वगंधा पूरक मेंदूचे कार्य, स्मरणशक्ती, प्रतिक्रिया वेळ आणि कार्ये पूर्ण करण्याची क्षमता सुधारू शकतात.
12. अश्वगंधा बहुतेक लोकांसाठी सुरक्षित आहे आणि सर्वत्र उपलब्ध आहे
अश्वगंधा हे बहुतेक लोकांसाठी सुरक्षित पूरक आहे.
तथापि, काही लोकांनी ते घेऊ नये, ज्यात गर्भवती आणि स्तनपान करणाऱ्या महिलांचा समावेश आहे.
ऑटोइम्यून रोग असलेल्या लोकांनी देखील त्यांच्या डॉक्टरांनी परवानगी दिल्याशिवाय अश्वगंधा टाळावी. यामध्ये संधिवात, ल्युपस, हाशिमोटोचा थायरॉइडायटिस आणि टाइप 1 मधुमेह यासारख्या परिस्थिती असलेल्या लोकांचा समावेश आहे.
याव्यतिरिक्त, थायरॉईड रोगाच्या उपचारासाठी औषधे घेत असलेल्या लोकांनी अश्वगंधा घेताना सावधगिरी बाळगली पाहिजे, कारण ते काही लोकांमध्ये थायरॉईड संप्रेरक पातळी वाढवू शकते.
हे रक्तातील साखर आणि रक्तदाब देखील कमी करू शकते. त्यामुळे हे शक्य आहे की तुम्ही औषध घेत असाल तर त्याचे डोस समायोजित करावे लागतील.
अश्वगंधाचा शिफारस केलेला डोस सप्लिमेंटच्या प्रकारावर अवलंबून असतो. अश्वगंधा मूळ किंवा पानांच्या पावडरपेक्षा अर्क अधिक प्रभावी आहेत. लेबलवरील दिशानिर्देशांचे अनुसरण करण्याचे लक्षात ठेवा.
प्रमाणित रूट अर्क साधारणपणे 450-500 मिलीग्राम कॅप्सूलमध्ये दिवसातून एकदा किंवा दोनदा घेतले जाते.
हे अनेक पूरक उत्पादकांद्वारे वाहून नेले जाते आणि हेल्थ फूड स्टोअर्स आणि व्हिटॅमिन स्टोअर्ससह विविध किरकोळ विक्रेत्यांकडे उपलब्ध आहे.
Amazon वर उपलब्ध उच्च-गुणवत्तेच्या सप्लिमेंट्सची एक मोठी निवड देखील आहे.
सारांश जरी अश्वगंधा बहुतेक लोकांसाठी सुरक्षित आहे, परंतु काही लोकांनी ते त्यांच्या डॉक्टरांच्या परवानगीशिवाय वापरू नये. प्रमाणित रूट अर्क साधारणपणे 450-500 मिलीग्राम कॅप्सूलमध्ये दिवसातून एकदा किंवा दोनदा घेतले जाते.
अंतिम निकाल
अश्वगंधा ही एक पारंपारिक औषधी वनस्पती आहे ज्याचे अनेक आरोग्य फायदे आहेत.
हे चिंता आणि तणाव कमी करू शकते, नैराश्यात मदत करू शकते, पुरुषांमध्ये प्रजनन क्षमता आणि टेस्टोस्टेरॉन वाढवू शकते आणि मेंदूच्या कार्याला चालना देऊ शकते.
अश्वगंधा सोबत पूरक आहार हा तुमचे आरोग्य आणि जीवनाचा दर्जा सुधारण्याचा एक सोपा आणि प्रभावी मार्ग असू शकतो.