A na-ejikarị okwu ndị a bụ "nduku ụtọ" na "yam" eme ihe n'otu n'otu, na-ebute ọtụtụ mgbagwoju anya.

Ọ bụ ezie na ha abụọ bụ tubers n'okpuruala, ha dị nnọọ iche.

Ha sitere na ezinụlọ osisi dị iche iche ma na-enwe naanị njikọ dị anya.

Ya mere, gịnị kpatara mgbagwoju anya niile? Akụkọ a na-akọwa isi ihe dị iche n'etiti poteto dị ụtọ na ji.

Kedu ihe bụ poteto dị ụtọ?

Ekwenyere na ha sitere na Central ma ọ bụ South America, mana North Carolina bụ onye nrụpụta kachasị ugbu a (1).

N'ụzọ dị ịtụnanya, poteto dị ụtọ bụ naanị ihe jikọrọ ya na poteto.

Dị ka nduku mgbe niile, a na-eri mgbọrọgwụ tuberous nke osisi nduku dị ụtọ dị ka ihe oriri. A na-erikwa akwụkwọ ha na ome ha mgbe ụfọdụ akwụkwọ ndụ akwụkwọ ndụ.

Otú ọ dị, poteto dị ụtọ bụ tuber pụrụ iche.

Ha dị ogologo ma jiri ezigbo edo edo, oroma, ọbara ọbara, aja aja ma ọ bụ akpụkpọ anụ agba aja aja kpuchie ha. Dabere n'ụdị ahụ, anụ ahụ nwere ike ịdị iche site na ọcha ruo oroma na ọbụna odo odo.

Enwere isi ụdị nduku ụtọ abụọ:

Nduku dị ụtọ nke gbara ọchịchịrị na anụ oroma

E jiri ya tụnyere poteto ụtọ nwere akpụkpọ olaedo, ha dị nro ma na-atọ ụtọ karị, nwere agba gbara ọchịchịrị, akpụkpọ anụ ọla kọpa na anụ oroma na-egbuke egbuke. Ha na-abụkarị ndị na-ata ata na ooh, a na-ahụkarị ha na United States.

Nduku ụtọ nwere anụ ọla edo na akpụkpọ ọla edo

Nke a version bụ firmer na ọla edo akpụkpọ na icha mmirimmiri odo anụ. Ọ na-enwekarị udidi kpọrọ nkụ ma ọ dịkwa ụtọ karịa poteto ụtọ nwere akpụkpọ ahụ gbara ọchịchịrị.
N'agbanyeghị ụdị ọ dị, nduku dị ụtọ na-adịkarị nro na mmiri karịa poteto.

Ha bụ akwukwo nri siri ike nke ukwuu. Ogologo ndụ ha na-enye ohere ka ere ha n'afọ niile. Ọ bụrụ na echekwara ya nke ọma na ebe dị jụụ, nke kpọrọ nkụ, ha nwere ike ịdịru ruo ọnwa 2-3.

Ị nwere ike ịzụta ha n'ụdị dị iche iche, ọtụtụ mgbe zuru oke ma ọ bụ mgbe ụfọdụ a na-ehichapụ ya, sie ya ma ree mkpọ ma ọ bụ oyi kpọnwụrụ.

Na nchikota: Ụtọ nduku bụ ahịhịa mgbọrọgwụ starchy nke sitere na Central ma ọ bụ South America. Enwere isi ihe abụọ dị iche iche. Ha na-adị ogologo ndụ ma na-adịkarị nro na mmiri karịa poteto.

Kedu ihe bụ yams?

Ji bụkwa akwukwo nri tuber.

Aha sayensị ha bụ Dioscorea, ma ha bụ ndị Africa na Asia. A na-ahụkarị ha ugbu a na Caribbean na Latin America. A maara ihe karịrị ụdị ji dị 600 na 95% n'ime ha ka na-akọ n'Africa.

E jiri ya tụnyere poteto dị ụtọ, poteto dị ụtọ nwere ike ito nke ukwuu. Ogo ya nwere ike ịdị iche site na nke obere nduku ruo mita 1,5 (ụkwụ ise). Ọ bụghị ikwu na ha nwere ike ịdị ihe ruru kilogram iri isii (5).

Ji nwere àgwà dị iche iche na-eme ka ha dị iche na poteto dị ụtọ, nke kachasị nha na akpụkpọ ahụ ha.

Ha nwere ọdịdị cylindrical nwere agba aja aja, nke siri ike, akpụkpọ anụ dị ka ogbugbo nke siri ike ịpụ ma na-adị nro ma ọ kpochaa. Agba anụ ahụ na-adịgasị iche site na ọcha ma ọ bụ odo ruo odo odo ma ọ bụ pink na ji tozuru oke.
Yams nwekwara uto pụrụ iche. E jiri ya tụnyere poteto dị ụtọ, ji dị obere na-atọkwa ụtọ karịa starchy na nkụ.

Ha na-enwekarịkwa ezigbo ndụ. Otú ọ dị, ụfọdụ ụdị na-echekwa nke ọma karịa ndị ọzọ.

Na United States, ọ nwere ike isi ike ịchọta ezigbo ji. A na-ebubata ha, a naghị ahụkwa ha n'ụlọ ahịa nri mpaghara. Ohere kacha mma ịchọta ha bụ n'ụlọ ahịa nri agbụrụ ma ọ bụ nke mba ụwa.

Na nchikota: Ezi ji bụ tuber a na-eri na Africa na Eshia. Enwere ihe karịrị ụdị 600, nke dịgasị iche iche na nha. Ha dị kpakpando ma kpọọ nkụ karịa poteto dị ụtọ ma a naghị ahụ ha n'ụlọ ahịa nri mpaghara.

Gịnị mere ndị mmadụ ji na-agbagwoju ha anya?

Nke ukwuu mgbagwoju anya gbara okwu nduku na ji.

A na-eji aha abụọ ahụ eme ihe n'otu n'otu ma na-edokarị ya aha na nnukwu ụlọ ahịa.

Otú ọ dị, ha bụ kpamkpam dị iche iche inine.

Ihe ole na ole nwere ike ịkọwa otú mgbagwoju anya a si mee.

Ndị ohu Afrịka bụ́ ndị bịara United States kpọrọ poteto ụtọ ógbè ahụ “nyami,” nke sụgharịrị “yam” n’asụsụ Bekee. Nke a bụ n’ihi na o chetaara ha ezigbo ji, bụ́ nri bụ́ isi ha maara n’Africa.

N'ịgbakwụnye, ewebataghị ụdị nduku dị ụtọ nke gbara ọchịchịrị, nke nwere akpụkpọ oroma na United States ruo ọtụtụ iri afọ gara aga. Iji mata ọdịiche dị na ha na poteto ụtọ nwere akpụkpọ ahụ, ndị na-akụ mkpụrụ na-akpọ ha "yams."

Okwu a bụ "yam" bụ okwu ahịa ugbu a na-enye ndị na-akụ ihe aka ịmata ọdịiche dị n'ụdị poteto dị ụtọ abụọ.

Ọtụtụ akwụkwọ nri ndị akpọrọ "yams" n'ụlọ ahịa ndị America bụ naanị ụdị poteto dị ụtọ.

Na nchikota: Mgbagwoju anya dị n'etiti poteto dị ụtọ na ji malitere mgbe ndị ọrụ ugbo America malitere iji okwu Africa bụ "nyami," nke sụgharịrị "yam," iji mata ọdịiche dị iche iche nke poteto dị ụtọ.

A na-akwado ma rie ha dị iche iche

Nduku na-atọ ụtọ na ji dị iche iche. Enwere ike ịkwadebe ha site na esi nri, nsị, nsị ma ọ bụ frying.

A na-ahụkarị poteto dị ụtọ n'ụlọ ahịa ndị America. Ya mere, dị ka a ga-atụ anya ya, a na-eji ya mee ihe n'ọtụtụ dị iche iche nke omenala Western, ma ụtọ ma dị ụtọ.

A na-esikarị ya esi ya, sie ya ma ọ bụ sie ya n'ọkụ. A na-ejikarị ya eme fries nduku dị ụtọ, ihe ọzọ na-abụghị poteto esiri esi ma ọ bụ nke a gwakọtara agwakọta. Enwere ike ịsacha ya ma jiri ya na ofe na desserts.

N'elu tebụl Ekele, a na-ejikarị ya dị ka ihe na-esi ísì ụtọ na marshmallows ma ọ bụ shuga ma ọ bụ mee ka ọ bụrụ achịcha nduku dị ụtọ.

N'aka nke ọzọ, a naghị ahụ ezigbo ji n'ụlọ ahịa ndị dị n'Ebe Ọdịda Anyanwụ. Agbanyeghị, ha bụ nri bụ isi na mba ndị ọzọ, ọkachasị Africa.

Ogologo ndụ ha na-enye ha ohere ịbụ ebe nri kwụsiri ike n'oge oge ọdịda (3).

N'Afrịka, a na-esikarị ha esi, sie ya ma ọ bụ eghe. A na-ahụkarị yams Purple na Japan, Indonesia, Vietnam na Philippines ma na-ejikarị eme ihe na desserts.

Enwere ike zụta ji n'ụdị dị iche iche, gụnyere ntụ ntụ, ntụ ntụ ma ọ bụ ntụ ọka na dịka mgbakwunye.

Ntụ ọka Yam dị na ọdịda anyanwụ site n'aka ndị na-ere nri ọkachamara na ngwaahịa Africa. Enwere ike iji ya dozie mado iji jee ozi na stews ma ọ bụ stews. A pụkwara iji ya mee ihe n'otu ụzọ ahụ dị ka poteto a gwakọtara ngwa ngwa.

Enwere ike ịhụ ntụ ntụ anụ ọhịa n'ụfọdụ nri ahụike na ụlọ ahịa mgbakwunye n'okpuru aha dị iche iche. Ndị a gụnyere anụ ọhịa Mexico, mgbọrọgwụ colic ma ọ bụ ji China.

Na nchikota: A na-esi poteto na ji dị ụtọ, sie ya ma ọ bụ eghe ya. A na-eji poteto dị ụtọ eme fries, pies, ofe na casseroles. A na-ahụkarị yams na West n'ụdị ntụ ntụ ma ọ bụ mgbakwunye nri.

Nri nri ha dị iche iche

Nduku ụtọ raw nwere mmiri (77%), carbohydrates (20,1%), protein (1,6%), eriri (3%) na ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ abụba adịghị (4).
N'iji ya tụnyere, raw yam nwere mmiri (70%), carbohydrates (24%), protein (1,5%), eriri (4%) na ọ fọrọ nke nta ka ọ dịghị abụba (5).

Ihe dị ka 3,5-ounce (100-gram) nke nduku esiri esi na akpụkpọ ahụ nwere (4):

• Calories: 90
• Carbohydrates: 20,7 gram
• eriri nri: 3,3 gram
• Abụba: 0,2 gram
• Protein: 2 gram
• Vitamin A: 384% HD
• Vitamin C: 33% HD
• Vitamin B1 (thiamine): 7% HD
• Vitamin B2 (riboflavin).): 6% HD
• Vitamin B3 (niacin): 7% HD
• Vitamin B5 (pantothenic acid): 9% HD
• Vitamin B6 (pyridoxine): 14% HD
• Irongwè: 4% HD
• Magnesium: 7% HD
• Phosphorus: 5% HD
• Potassium: 14% HD
• Ọla kọpa: 8% DV
• Manganese: 25% HD

Otu ounce 3,5 (gram 100) nke ji sie sie ma ọ bụ sie nwere (5):

• Calories: 116
• Carbohydrates: 27,5 gram
• eriri nri: 3,9 gram
• Abụba: 0,1 gram
• Nri protin: Gram 1,5
• Vitamin A: 2% HD
• Vitamin C: 20% HD
• Vitamin B1 (thiamine): 6% HD
• Vitamin B2 (riboflavin): 2% HD
• Vitamin B3 (niacin): 3% HD
• Vitamin B5 (pantothenic acid): 3% HD
• Vitamin B6 (pyridoxine): 11% HD
• Irongwè: 3% DV
• Magnesium: 5% HD
• Site: 5% HD
• Potassium: 19% HD
• Ọla kọpa: 8% HD
• Manganese: 19% HD

Nduku dị ụtọ na-enwekarị calorie ole na ole n'otu nri karịa ji. Ha nwekwara ntakịrị vitamin C na ihe karịrị okpukpu atọ nke beta-carotene, nke na-agbanwe ghọọ vitamin A n'ime ahụ.

N'ezie, 3,5-ounce (100-gram) nduku nduku ga-enye gị ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ọnụ ọgụgụ vitamin A niile a tụrụ aro kwa ụbọchị, nke dị mkpa maka ọhụụ na usoro ahụ ji alụso ọrịa ọgụ (4).

N'aka nke ọzọ, mmiri ara ehi na-adị ntakịrị na potassium na manganese. Ihe oriri ndị a dị mkpa maka ahụike ọkpụkpụ, ọrụ obi kwesịrị ekwesị, uto na metabolism (6, 7).

Nduku na ji dị ụtọ nwere nnukwu micronutrients ndị ọzọ zuru oke, dị ka vitamin B, ndị dị mkpa maka ọtụtụ ọrụ anụ ahụ, gụnyere mmepụta ume na okike DNA.

Ọ dịkwa mkpa iburu n'uche glycemic index (GI) nke onye ọ bụla. GI nke nri na-enye echiche nke ka ọ na-eji nwayọ ma ọ bụ ngwa ngwa na-emetụta shuga ọbara gị.

A na-atụ GI n'ọ̀tụ̀tụ̀ 0 ruo 100. Nri nwere GI dị ala ma ọ bụrụ na ọ na-eme ka ọ̀tụ̀tụ̀ shuga dị n'ọbara ji nwayọọ nwayọọ na-arị elu, ebe nri GI dị elu na-akpata mmụba ngwa ngwa na shuga ọbara.

Ụzọ isi nri na nkwadebe nwere ike ịdị iche iche GI nke nri. Dịka ọmụmaatụ, poteto dị ụtọ nwere nnukwu GI dị elu, sitere na 44 ruo 96, ebe jis nwere obere GI dị elu, sitere na 35 ruo 77 (8).

Ejikọtara esi nri, kama ịsa achịcha, ighe ma ọ bụ ịsa nri, na GI dị ala (9).

Na nchikota: Nduku dị ụtọ nwere calorie ole na ole yana beta-carotene na vitamin C karịa ji. Yams nwere ntakịrị potassium na manganese. Ha abụọ nwere ezigbo vitamin B.

Uru ahụike ha nwere ike ịdị iche
Nduku dị ụtọ bụ ezigbo isi iyi beta-carotene dị, nke nwere ike ịbawanye ọkwa vitamin A gị. Nke a nwere ike ịdị mkpa na mba ndị ka na-emepe emepe ebe ụkọ vitamin A na-adịkarị (10).

Ụtọ nduku nwekwara ọgaranya na antioxidants, karịsịa carotenoids, nke a kwenyere na ọ na-enyere aka ichebe ọrịa obi ma belata ihe ize ndụ nke ọrịa cancer (11, 12).

A na-ekwu na ụfọdụ ụdị poteto dị ụtọ, karịsịa ụdị odo odo, dị elu na antioxidants - dị elu karịa ọtụtụ mkpụrụ osisi na akwụkwọ nri ndị ọzọ (13).

Na mgbakwunye, ụfọdụ ọmụmụ na-atụ aro na ụfọdụ ụdị poteto dị ụtọ nwere ike inye aka melite usoro shuga ọbara ma belata “ọjọọ” LDL cholesterol na ndị nwere ụdị ọrịa shuga 2 (14, 15, 16).

Ka ọ dị ugbu a, a mụọbeghị uru ji dị n'ahụ ike.

Enwere ntakịrị ihe na-egosi na mwepu yam nwere ike ịbụ ọgwụgwọ bara uru maka ụfọdụ mgbaàmà na-adịghị mma nke menopause.

Nnyocha e mere ụmụ nwanyị 22 postmenopausal gosiri na ịṅụ mmiri dị ukwuu maka ụbọchị 30 mere ka ọkwa hormone dịkwuo mma, belata LDL cholesterol, na ụbara ọkwa antioxidant (17).

Ọ dị mkpa icheta na nke a bụ ntakịrị ọmụmụ na a chọkwuru ihe akaebe iji kwado uru ahụike ndị a.

Na nchikota: Ọdịnaya antioxidant dị elu nke poteto dị ụtọ nwere ike ichebe ọrịa, melite usoro shuga ọbara, ma belata cholesterol "ọjọọ" LDL. Yams nwere ike inye aka belata mgbaàmà nke menopause.

Mmetụta dị na ya

Ọ bụ ezie na a na-ewere poteto dị ụtọ na ji dị mma maka ihe ka ọtụtụ ná ndị mmadụ, ọ pụrụ ịbụ ihe amamihe dị na ya ịgbaso ndụmọdụ ụfọdụ.

Dịka ọmụmaatụ, poteto dị ụtọ nwere ọkwa oxalate dị elu. Ndị a bụ ihe ndị sitere n'okike nke na-adịkarịghị emerụ ahụ. Otú ọ dị, mgbe ha na-ewuli elu n'ime ahụ, ha nwere ike ịkpata nsogbu nye ndị nọ n'ihe ize ndụ nke nkume akụrụ (18).

E kwesịkwara ịkpachapụ anya mgbe a na-akwadebe ji.

Ọ bụ ezie na poteto dị ụtọ adịghị mma iri raw, ụdị ji ụfọdụ adịghị mma iri ruo mgbe esichara ya.

Protein ihe ọkụkụ sitere n'okike dị na ji nwere ike na-egbu egbu ma na-ebute ọrịa ma ọ bụrụ na a rie ya raw. Bee ma sie yams nke ọma iji wepụ ihe niile na-emerụ ahụ (19).

Na nchikota: Nduku dị ụtọ nwere oxalates nke nwere ike ịbawanye ohere nke nkume akụrụ. A ghaghị esi ya nke ọma iji wepụ ihe ndị na-egbu egbu.

Nsonaazụ ikpeazụ

Nduku dị ụtọ na ji bụ akwụkwọ nri dị iche iche.

Otú ọ dị, ha abụọ bụ ihe na-edozi ahụ, dị ụtọ na ihe mgbakwunye na nri.

Nduku dị ụtọ na-adị ngwa ngwa ma na-edozi nri karịa ji - ọ bụ ezie na ọ dị ntakịrị. Ọ bụrụ na-amasị gị dị nro, chewier, textures, họrọ maka nduku ụtọ.

Yams nwere udidi starchier, kpọrọ nkụ, mana ọ nwere ike isi ike ịchọta ya.

Ị nweghị ike ime nke ọ bụla na-ezighi ezi.