A na-arụrịta ụka kpọmkwem oge ị ga-akwụsị iri nri maka ụbọchị ahụ ruo oge ụfọdụ.
Ọtụtụ ihe na-emetụta mgbe mmadụ kwụsịrị iri nri, dị ka agụụ, àgwà, omenala, usoro ọrụ, mmasị onwe onye na ọnọdụ mmekọrịta.
Ihe na-eche ọtụtụ mmadụ n'obi bụ na iri ihe n'azụ oge nwere ike inye aka mee ka ibu ibu. Onye ọ bụla nwere echiche na oge kacha mma ịkwụsị iri nri, ma ị nwere ike ịnọ na-eche ma nke a dabere na nchọpụta sayensị.
Ọdịnaya
Isiokwu a na-eleba anya n'oge kacha mma ịkwụsị iri nri na mmetụta ahụike nke iri nri n'oge.
Getty Images
Kedu mgbe a na-atụ aro ịkwụsị iri nri?
Ọtụtụ ndị mmadụ na-eche banyere mgbe ha kwesịrị ịkwụsị iri nri n'abalị n'ihi echiche na iri nri abalị na-eduga n'ịba ụba.
O doro anya na iri ihe karịrị ahụ gị na-atụnye ụtụ na ibu ibu. Yabụ, ọ bụrụ na ị na-eri nri nke ukwuu n'ime abalị na mgbakwunye na nri ị na-emebu, ị nwere ike ibu ibu ().
N'oge na-adịbeghị anya, nchọpụta enyochala oge nri na mmetụta ya na ahụike ().
Nke a pụtara na ọ nwere ike ọ bụghị naanị ihe ị na-eri, kamakwa mgbe ị na-eri nri na-emetụta ibu na ahụike gị.
Ọ bụ ezie na ọ nweghị oge a kara aka ịkwụsị iri nri n'abalị, ụzọ dị iche iche a kọwara n'okpuru ebe a nwere ike inyere gị aka ịchọta oge ga-abara gị uru.
Circadian rhythm
Elekere ahụ nke awa 24, nke a makwaara dị ka , nwere ike imetụta oge kacha mma iji rie nri dabere na mmetụta ya na agụụ, nnabata nri, insulin sensitivity na metabolism (, ,).
Iji dakọọ elekere ahụ gị, windo nri a tụrụ aro bụ awa 8 ruo 12 ma ọ bụ ihe na-erughị ya kwa ụbọchị, n'oge awa ìhè ehihie. Iri nri na mpụga windo a nwere ike ime ka ahụ gị na-edozi calorie nke ọma, nke nwere ike inye aka na ibu ibu ().
Otu nnyocha chọpụtara na mgbe a na-enye ụmụ oke nri nwere nnukwu abụba dị ka usoro mgbaka okirikiri ha si dị, ha nwere obere ibu karịa ụmụ oke na-eri otu nri nwere nnukwu abụba n'èzí nke okirikiri circadian ha ().
Na mgbakwunye, iri ihe karịrị awa 12 kwa ụbọchị nwere ike ịbawanye ohere nke oke ibu, ọrịa shuga, na ọrịa obi ().
N'ime obere ọmụmụ nke ụmụ nwoke 8 nwere , iri nri n'ime awa 6 n'etiti elekere asatọ nke ụtụtụ na elekere abụọ nke abalị mere ka ọ dịkwuo mma na shuga ọbara, ọbara mgbali elu, na agụụ ().
N'ọmụmụ ihe ọzọ, ọkwa shuga dị n'ọbara na-ebu ọnụ na ndị okenye nwere ọrịa shuga dị ala mgbe ha na-eri nri na windo nke elekere asatọ nke ụtụtụ ruo elekere ise nke mgbede karịa n'etiti elekere 8 na elekere 17 ().
Nke a nwere ike ịbụ ya mere ndị ọrụ na-agbanwe agbanwe - nke awa ha nwere ike ịbụ oge mgbe - nwere ike nọrọ n'ihe ize ndụ dị ukwuu nke ọrịa na-adịghị ala ala dị ka cholesterol dị elu na ọrịa shuga. Otú ọ dị, okwu ndị a abụghị nke mmechi (, , , , ).
Otú ọ dị, ihe ize ndụ na-arịwanye elu nke ọrịa na-adịghị ala ala nwere ike ịbụ n'ihi nchikota nke adịghị mma ihi ụra, àgwà iri nri oge niile, na ihe ndị ọzọ ().
Na-ebu ọnụ mgbe niile
Ibu ọnụ na-adịte aka na-agụnye iri nri n'ime windo akọwapụtara - mgbe mgbe awa 8 ruo 12 - n'oge ọ bụla n'ụbọchị. Yabụ, ọ dị iche na iri nri dabere na elekere ahụ gị.
Ejikọtala ibu ọnụ nwa oge na ọkwa shuga ọbara, cholesterol, abụba anụ ahụ, na mbufụt ().
Ọtụtụ na-atụ aro ka ịwụsa nri ụtụtụ na iri ọtụtụ nri gị ma emechaa n'ụbọchị (, , ).
Otú ọ dị, nnyocha ụfọdụ na-ekwu na iri nri ụtụtụ ka ukwuu na nri mgbede dị nta nwere ike ime ka mmachi shuga dị n'ọbara dịkwuo mma, belata abụba anụ ahụ, na ibelata ọkwa agụụ (,).
ruo awa 12 ma ọ bụ ihe na-erughị ya nwere ike ibelata nri na-enweghị uche, si otú ahụ belata oriri calorie gị n'ozuzu ya ma gbochie ibu ibu ().
nchịkọta
A na-agwakọta nyocha na oge kacha mma ịkwụsị iri nri abalị. Ọ bụ ezie na ụfọdụ ọmụmụ na-eji ibu ọnụ na-adịte aka dị ka ntụziaka maka oge nri, ndị ọzọ kwenyere na iri nri dịka elekere ahụ gị si dị bụ nhọrọ kacha mma.
Mmetụta nke iri nri n'ime abalị
Iri nri abalị nwere ike imetụta ibu gị, ihe ize ndụ ọrịa, reflux acid, na nhọrọ nri. Otú ọ dị, buru n'uche na a chọkwuru nyocha na mpaghara nke ọ bụla.
Ibu ibu
Ọ bụ ezie na ọtụtụ ndị mmadụ na-echegbu onwe ha na iri nri n'oge nwere ike itinye aka na ibu ibu, nchọpụta ahụ enweghị njedebe.
Otu echiche nke nwere ike ịkwado nzọrọ a bụ echiche na ikike ahụ gị nwere iji ọkụ nri ị na-eri - nke a na-akpọkwa nri - dị iche n'ụbọchị dum. Ọ dị elu n'ụtụtụ na ala na mgbede ().
Ịmachi ihe oriri gị n'ime abalị nwekwara ike ibute ibu ibu n'ụzọ na-apụtaghị ìhè, si otú a gbochie ibu ibu ().
N'agbanyeghị nke ahụ, a chọkwuru nnyocha.
Ọrịa metabolism
Ọtụtụ nchọpụta na-egosi na iri nri n'oge ma ọ bụ n'oge windo iri nri sara mbara nwere ike ịbawanye ohere nke (, , , ,).
Metabolic syndrome bụ otu ọnọdụ nke gụnyere nguzogide insulin, oke ibu, ọbara mgbali elu na ().
Otu nnyocha nyochara mmetụta metabolic nke nri abalị n'oge (21 p.m.) na nri abalị (18 elekere) na ndị okenye 20. Iri nri abalị mere ka ọ̀tụ̀tụ̀ shuga dị n'ọbara dị elu n'ụtụtụ echi ya wee belata ndakpọ abụba nri, ma e jiri ya tụnyere iri nri abalị ().
N'ime ogologo oge, nke a nwere ike itinye aka na oke ibu.
Reflux
Dabere na nha na ịdị mma nke nri, iri nri n'oge nwere ike ịbawanye ohere nke reflux acid, karịsịa ma ọ bụrụ na ị lakpuo ụra ngwa ngwa mgbe nri gasịrị ().
Reflux na-eme mgbe acid dị n'ime afọ na-amalite ịkpasu eriri esophageal iwe. N'ime ogologo oge, ọ nwere ike ịkpata (GERD) ().
N'ime ọmụmụ ihe atụnyere mmetụta nke nri 18 p.m. na nri elekere 21 nke ndị okenye nwere ahụike, egosiri n'oge nri abalị iji belata ().
Nhọrọ nri ọjọọ
Iri nri mgbe e mesịrị n'ụbọchị nwere ike ime ka ị na-eribiga nri ókè ma ọ bụ họrọ nri ngwa ngwa ma dị mfe nke nwere ike na-adịghị mma, dị ka ibe, swiiti, ma ọ bụ (,).
N'ezie, na nyocha nke mmadụ 104 buru ibu, 45% họọrọ sweets dị ka nri ha na-ahọrọ na mgbede na n'abalị ().
Ọzọkwa, ịghara iri nri nke ọma n'ụbọchị niile nwere ike ibute iribiga nri ókè n'abalị. Otu nyocha gosiri na ndị na-eri ihe na-erughị nkezi nri atọ kwa ụbọchị nwere mmetụta na-eju afọ karịa ndị riri nri atọ ma ọ bụ karịa ().
Ịhọrọ obere nri nwekwara ike ịbawanye agụụ iri nri ().
N'ime nyocha nke ụmụ nwoke 35 nwere oke ibu, ndị riri nri nwere protein na fiber nwere mbelata agụụ iri ().
nchịkọta
Iri nri abalị nwere ike ibute reflux acid ma na-emetụta njikwa shuga ọbara na-adịghị mma, ọbara mgbali na ibu. Nke a nwere ike ịbụ n'ihi ọtụtụ ihe dị ka nhọrọ nri adịghị mma.
The ala akara
Ọ bụ ezie na ụfọdụ nnyocha na-egosi na ahụ gị nwere ike ime ka ihe oriri dị iche iche na-emepụta ihe n'ehihie na abalị, ọ nweghị nkwenye sayensị na oge kacha mma ime ya.
Ụfọdụ ihe akaebe na-egosi na iri nri n'oge nwere ike imetụta oke ibu na ihe ize ndụ nke metabolic. Agbanyeghị, ogo na oke nri gị dịkwa oke mkpa.
Oge kacha mma ịkwụsị iri nri nwere ike ịdabere na mmasị gị, yana ihe ndị ọzọ dị ka ọrụ, na omenala.